Ακολουθεί σύντομο Σημείωμα-περίληψη της κυρίας Μαριέττας Γιαννάκου, που ήταν η Εισηγήτρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Έκθεσης για τον ανωτέρω Κανονισμό.

Η ανάπτυξη των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων είναι καθοριστική προκειμένου να κινηθεί το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για τα ζητήματα της ΕΕ. Παρακάμπτοντας τα κεντρικά ερωτήματα που τίθενται συχνά, «ποιός κυβερνά και πώς», επικεντρώνεται η προσοχή στο ζήτημα του «ποιός κυβερνάται». Ο υποκείμενος προβληματισμός για την κανονιστική ρύθμιση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων πηγάζει από μια βαθύτερη μέριμνα όσον αφορά στον τρόπο για την από κοινού σύσταση ενός διεθνικού χώρου πολιτικής αποτελούμενου από ελεύθερους και ισότιμους πολίτες καθώς και το τι θα μπορούσε να συνεπάγεται για το μέλλον της ενοποίησης η ίδρυση συλλογικών φορέων υπό μορφή «πολιτικού συμβολαίου» μεταξύ διαφορετικών λαών.

Η σχεδίαση μιας μεταρρυθμιστικής δέσμης για τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα ως μέσου κινητοποίησης της δημοκρατικής ενέργειας των πολιτών σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο δεν είναι εύκολη υπόθεση, αν μη τι άλλο λόγω της συστημικής πολυπλοκότητας της Ένωσης. Αυτό όμως μπορεί να μετατραπεί σε πλεονέκτημα, αν αποσαφηνιστούν η «καταστατική αποστολή» των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και ο τρόπος με τον οποίο ένας τεκμηριωμένος διάλογος αρχών σχετικά με την πολιτική τους ανάπτυξη μπορεί να διευκολύνει την ανάδειξη ενός πολυμερούς δήμου (με την αρχαιοελληνική έννοια της λέξης), τα μέλη του οποίου θα μπορούν να απευθύνουν τις δημοκρατικές διεκδικήσεις τους προς και μέσα από τα κεντρικά θεσμικά όργανα. Δεδομένου ότι η ΕΕ δεν θα πρέπει να απομακρυνθεί από τα συστατικά ειδοποιά χαρακτηριστικά της, η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού «δήμου» αναφέρεται σε έναν χώρο διαλόγου πολιτών, στον οποίο πολιτικοποιημένοι πολίτες είναι ελεύθεροι να αναπτύσσουν κοινές δημοκρατικές πρωτοβουλίες για την επιδίωξη των πολιτικών στόχων της επιλογής τους και για τη βελτίωση της καθημερινής τους ζωής.

• Κατά συνέπεια, η ενίσχυση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων αποτελεί μέσο βελτίωσης της συμμετοχικής διακυβέρνησης στην ΕΕ και, σε τελευταία ανάλυση, ενίσχυσης της δημοκρατίας.

Ο Κανονισμός που είχε θεσπισθεί το 2003 και ίσχυε μέχρι σήμερα περιελάμβανε γενικές διατάξεις για τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων, πλην όμως δεν απέδιδε σε αυτά νομική προσωπικότητα με βάση το δίκαιο της 'Ένωσης. Κατά συνέπεια, άφηνε αρρύθμιστο τον τρόπο και τα κριτήρια λειτουργίας ενός ευρωπαϊκού πολιτικού κόμματος, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις είχαν τη μορφή μη κυβερνητικών οργανώσεων ή αστικών εταιριών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, χωρίς να διέπονται από συγκεκριμένο καταστατικό και να μπορούν να λειτουργούν ευέλικτα και ενιαία μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο.

• Η κύρια αλλαγή που επιφέρει ο Κανονισμός ο οποίος συμφωνήθηκε από τα τρία θεσμικά όργανα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι η απόδοση νομικής προσωπικότητας και ικανότητας στα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και τα ιδρύματά τους με βάση το δίκαιο της Ένωσης.
• Η θέσπιση ευρωπαϊκού καθεστώτος με βάση το δίκαιο της ΕΕ φαίνεται σημαντικότερη από ποτέ προκειμένου τα κόμματα να επιτύχουν τους στόχους τους. Η οργανωτική ομοιομορφία των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και η οργανωτική σύγκλιση μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ένα κοινό νομικό και πολιτικό καθεστώς για τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, τα οποία βεβαίως μπορούν να έχουν την έδρα τους σε οποιοδήποτε Κράτος μέλος και θα διέπονται από την εθνική νομοθεσία του Κράτους μέλους, μόνον σε όσο σημεία δεν ρυθμίζονται μέσα στον Κανονισμό.

Κυριότερα σημεία αλλαγών του Κανονισμού είναι τα εξής:

Στον Κανονισμό, διαφοροποιούνται τα κριτήρια αναγνώρισης ενός πολιτικού σχηματισμού ως ευρωπαϊκού πολιτικού κόμματος από τα κριτήρια χρηματοδότησής του.

Το ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα, αναγνωρισμένο πάντως από την Ευρωπαϊκή Ένωση, πρέπει ν' ανταποκρίνεται στις παρακάτω προϋποθέσεις:

• Να έχει την έδρα του σ' ένα από τα κράτη μέλη και αυτό ν' αναφέρεται στο καταστατικό του, το κόμμα ή τα μέλη του ν' αντιπροσωπεύονται στο ¼ των κρατών μελών από μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των εθνικών κοινοβουλίων, των περιφερειακών κοινοβουλίων ή συνελεύσεων που έχουν νομοθετική αρμοδιότητα
ή
Τα κόμματα μέλη έχουν πετύχει να συγκεντρώσουν στο ¼ των κρατών μελών, το λιγότερο 3% των ψήφων σε κάθε κράτος μέλος, στις πιο πρόσφατες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

• Πρέπει να σέβονται μέσα από το πρόγραμμα και τις δραστηριότητές τους, τις αξίες επί των οποίων εδράζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως διατυπώνονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης. Ειδικότερα να επιδεικνύουν σεβασμό για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την ελευθερία, τη δημοκρατία, την ισότητα, τους κανόνες δικαίου, τ' ανθρώπινα δικαιώματα, περιλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ανθρώπων που ανήκουν σε μειονότητες.

• Τα κόμματα ή τα μέλη τους πρέπει να έχουν συμμετάσχει σε εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ή να έχουν εκφράσει δημόσια την απόφαση τους να συμμετάσχουν στις προσεχείς εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

• Να μην εξυπηρετούν κερδοσκοπικούς σκοπούς.

Προκειμένου ένα ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα να χρηματοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον έναν βουλευτή εκλεγμένο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Παράλληλα, για την αναγνώριση και την αδιάκοπη λειτουργία του ευρωπαϊκού πολιτικού κόμματος θα λαμβάνονται υπόψιν ο σεβασμός των θεμελιωδών αρχών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έτσι όπως αναγνωρίζονται στις Συνθήκες και στο Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ένωσης.

Η επαλήθευση των κριτηρίων για τη χορήγηση του ευρωπαϊκού νομικού καθεστώτος, η καταχώριση στο μητρώο και η ενδεχόμενη διαγραφή από το μητρώο των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων θα πραγματοποιείται από ανεξάρτητη αρχή, η οποία θα έχει την έδρα της μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αλλά θα λειτουργεί ανεξάρτητα, μετά από γνωμοδότηση μιας επιτροπής ανεξαρτήτων προσωπικοτήτων (επιτροπή σοφών).

Τα φυσικά πρόσωπα μπορούν να γίνονται απευθείας μέλη σε ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα, χωρίς την αναγκαία προηγούμενη εγγραφή σε εθνικό πολιτικό κόμμα.

Στον Κανονισμό, προβλέπεται αυξημένη ευελιξία για τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και των ευρωπαϊκών πολιτικών ιδρυμάτων. Ειδικότερα:

• το ανώτατο όριο δωρεάς από φυσικά ή νομικά πρόσωπα θα αυξηθεί σε 18.000 ευρώ,
• ενώ τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα και τα ιδρύματά τους θα έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν τα μη χρησιμοποιηθέντα κεφάλαια για την επόμενη χρονιά , ένα πολύ χρήσιμο στοιχείο , ιδίως ενόψει των εκλογών. Για τη δυνατότητα μεταφοράς θα υπάρξουν συγκεκριμένες διατάξεις στο Δημοσιονομικό Κανονισμό (Financial regulation)
• Θα πρέπει να τονιστεί ότι το σχέδιο Κανονισμού δεν θα προκαλέσει αύξηση του μεριδίου του προϋπολογισμού της ΕΕ που διατίθενται για τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, ενώ το ποσοστό συγχρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ θα παραμείνει αμετάβλητο στο 85% .

Οι νέες διατάξεις του Κανονισμού ενισχύουν τη διαφάνεια στη χρήση της χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων με την λογοδοσίας και επιβολής ποινών, οικονομικών, διοικητικών και ποινικών σε περίπτωση παραβιάσεων εκ μέρους των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων τόσο των διατάξεων για τη σύνθεση και τη λειτουργία τους όσο και για τη χρηματοδότησή τους. Ασφαλώς, και σύντομο χρονικό περιθώριο διόρθωσης τυχόν σφαλμάτων αλλά και η δυνατότητα διεξαγωγής εκ των υστέρων λογιστικών έλεγχων της χρηματοδότησης.

Ο Κανονισμός εξασφαλίζει αυστηρά την προστασία των προσωπικών δεδομένων με τις αναγκαίες ρυθμίσεις για τη διατήρηση της διαφάνειας και του ελέγχου που συμπεριλάβαμε.

Τέλος, υπάρχει πρόβλεψη για αξιολόγηση της λειτουργίας των κομμάτων υπό το καθεστώς και ρήτρα αναθεώρησης πριν τις επόμενες ευρωεκλογές του 2019.

Σε κάθε περίπτωση, η όλη διαδικασία εγγραφής των κομμάτων, ελέγχου και διαγραφής θα υποστηρίζεται από την ανεξάρτητη αρχή. Οι αποφάσεις της θα μπορούν να προσβάλλονται ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Συμπερασματικά, η δημιουργία ασφαλούς και διαφανούς περιβάλλοντος για τη λειτουργία και τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων είναι πράξη βαθιά δημοκρατική. Χρειαζόμαστε έναν χώρο, έναν ευρωπαϊκό χώρο, ενεργών πολιτικών κομμάτων που φέρνουν τους πολίτες στο επίκεντρο της Ένωσης και τους βοηθούν στην καθημερινή τους ζωή. Η θέσπιση ειδικών κανόνων επιτρέπει την επίτευξη του στόχου αυτού και έχει δύο πτυχές: αφενός παρέχει επίκαιρη, γρήγορη και δημόσια ενημέρωση σχετικά με τη δημιουργία των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων και του κοινού καθεστώτος λειτουργίας τους. Οι πολίτες γνωρίζουν ότι συμμετοχή σε ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα σημαίνει ότι καλύπτονται από το δίκαιο της ΕΕ και ότι τα πολιτικά κόμματα έχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις. Αφετέρου, το ευρωπαϊκό καθεστώς των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία διεθνικού κομματικού συστήματος. Αποτελεί το πρώτο αναγκαίο βήμα για μεγαλύτερη συμμετοχή, περισσότερη δημοκρατία και, σε τελευταία ανάλυση, περισσότερη Ευρώπη.