Στην πραγματικότητα το δημοκρατικό καθεστώς, ακόμη και μετά το 1974, ουδέποτε έπαψε να δέχεται αμφισβήτηση. Μπορεί να εξαφανίστηκαν επί δεκαετίες κόμματα που ευθέως υποστήριζαν τον πολιτικό αυταρχισμό, αλλά συγγενείς απόψεις και συμπεριφορές ήταν έκδηλες και χαρακτηριστικές πολύ διαφορετικών ομάδων και πεδίων κοινωνικής συμπεριφοράς. Πράγματι, ο φανατισμός, η άρνηση των ατομικών δικαιωμάτων και της διαφορετικότητας, ο εκφοβισμός, η διάθεση εξευτελισμού του αντιπάλου, ακόμη και η χρήση φυσικής βίας δεν εγκατέλειψαν σχεδόν ποτέ τη χώρα μας.
Κατά συνέπεια, κάποια τμήματα του πληθυσμού δεν κοινωνικοποιήθηκαν, ούτε ενστερνίστηκαν θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας. Αντιθέτως, εξακολούθησαν να αμφισβητούν ιδεολογικά, αλλά και εμπράκτως, τη δημοκρατική νομιμότητα και να επιλέγουν εξω-κοινοβουλευτικούς τρόπους για να επιβάλλουν τις απόψεις τους.
Δεν είναι, λοιπόν, η οικονομική κρίση ο αποκλειστικός λόγος για τη μάστιγα του πολιτικού εξτρεμισμού, ούτε η τελευταία εμφανίστηκε ξαφνικά μετά το 2009. Υπήρχαν αρκετά φαινόμενα που έπρεπε να μας ανησυχήσουν και για τα οποία θα έπρεπε να λειτουργήσουμε προληπτικά. Πολλοί από εμάς έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με τέτοιες καταστάσεις και αισθανθήκαμε απομονωμένοι όταν κόμματα και πολιτικοί δεν έσπευσαν να περιθωριοποιήσουν τις αντι-πολιτικές συμπεριφορές, αλλά προτίμησαν τα πρόσκαιρα εκλογικά οφέλη ή την αδιαφορία.
Τις προηγούμενες δεκαετίες η τακτική της αντιπολίτευσης δεν ήταν η εύλογη πολιτική κριτική, αλλά συχνά η στοχοποίηση της διαφορετικής άποψης, η χυδαία κριτική που συχνά αφορούσε την προσωπικότητα ή την προσωπική ζωή του πολιτικού. Σπανίως επικρατούσε ένα πνεύμα δημοκρατικής συζήτησης, αντιπαράθεσης με επιχειρήματα και σεβασμό στην άλλη πλευρά. Δυστυχώς, υπό την επίδραση και των μέσων επικοινωνίας τα φαινόμενα αυτά ήταν διάχυτα στην ελληνική κοινωνία και δεν αναπτύχθηκαν επαρκή αντίδοτα. Στην κοινωνία, δηλαδή, επικράτησε μία πολύ συντηρητική τάση, μία κουλτούρα σύγκρουσης για την σύγκρουση και όχι για την άσκηση πειθούς ή την επιδίωξη του κοινού συμφέροντος. Δεν υπάρχει κόμμα που να παρέμεινε αλώβητο από τέτοιες παθογένειες και γι' αυτό σήμερα τα κόμματα έχουν μεγάλη ευθύνη για την ανατροπή της κατάστασης αυτής.
Ο πολιτικός εξτρεμισμός και η σύνδεσή του με τις πλέον σκοτεινές όψεις της κοινωνίας πρέπει να ανακοπεί άμεσα με κύρια ευθύνη των κομμάτων. Κατά πρώτο λόγο, πρέπει να δημιουργήσουμε κοινωνικά αντίδοτα. Για παράδειγμα, να αρνούμαστε και να απομονώνουμε κάθε αντίληψη και συμπεριφορά που αμφισβητεί τη δημοκρατική νομιμότητα (και όχι βεβαίως την εύλογη πολιτική κριτική). Δυστυχώς, κάποιοι συμπολίτες μας παρασύρονται σε έναν μηδενισμό για την πολιτική και τους πολιτικούς και, με τον τρόπο αυτό, 'νομιμοποιούν' και τον αντι-συστημικό λόγο που εκφράζει η ακροδεξιά.
Κατά δεύτερο λόγο, διαθέτουμε και ορισμένα χρήσιμα θεσμικά εργαλεία. Ο Ποινικός Κώδικας πρέπει να εφαρμοστεί πλήρως, γιατί οι μέθοδοι δράσης ασφαλώς παραπέμπουν σε εγκληματική οργάνωση.
Μία άλλη θεσμική επιλογή είναι η κατοχύρωση δημοκρατικών και κοινοβουλευτικών προϋποθέσεων για την παροχή της δημόσιας χρηματοδότησης στα κόμματα. Μία τέτοια νομοθετική ρύθμιση για την προσήλωση των κομμάτων στις δημοκρατικές αξίες και τη λειτουργία του πολιτεύματος θα μπορούσε να ενσωματωθεί στον σχετικό ν. 3023/2002. Δεν πρόκειται για κάτι καινοφανές.
Ανάλογη ρύθμιση περιλαμβάνεται στο σχέδιο του Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (COM (2012) 499 final) για το καθεστώς και τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων. Προβλέπεται ρητά (άρθρο 22, Ποινές) ότι δεν θα παρέχεται χρηματοδότηση σχετικά με το καθεστώς και τη χρηματοδότηση εάν δεν γίνονται σεβαστές οι αξίες της ΕΕ, εάν θίγονται τα οικονομικά συμφέροντά της ή πλήττεται η εσωκομματική δημοκρατία. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, χορηγήθηκαν 873.000 στην Χρυσή Αυγή, δίχως καμία προϋπόθεση. Η δημοκρατία, όμως, έχει αξίες και υποχρεώσεις για κάθε πολίτη και για κάθε κόμμα. Επιτέλους, πρέπει να τις πάρουμε σοβαρά.