Θα είναι ευχερής στις οικονομίες οι οποίες είχαν καλά θεμελιώδη στοιχεία πριν την πανδημία. Θα είναι απαιτητική για χώρες, όπως η Ελλάδα, οι οποίες ταλαιπωρούνται από χρόνιες υστερήσεις σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ενώ στερούνται των κεφαλαιακών αποθεμάτων, σε επίπεδο κράτους και ιδιωτών, για την παροχή της αναγκαίας χρηματοδότησης.
Σύμφωνα με τεκμηριωμένα στοιχεία η Ελλάδα, πέραν της απώλειας του 25% του ΑΕΠ και χιλιάδων θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, αντιμετωπίζει οξύ πρόβλημα με τις επενδύσεις, οι οποίες βρίσκονται σε επίπεδα πριν το 2000. Κατά συνέπεια, οφείλουμε να δημιουργούμε διαρκώς τους καταλύτες και να αίρουμε τα όποια εμπόδια για την πραγματοποίηση επενδύσεων στον παραγωγικό ιστό της χώρας. Αρκετές εμβληματικές επενδύσεις, όπως της Microsoft, της Pfizer, της Amazon και άλλες βρίσκονται σε εξέλιξη και δίνουν ένα καλό σήμα εμπιστοσύνης στη χώρα και το ανθρώπινο δυναμικό της. Ωστόσο, χρειαζόμαστε πολύ περισσότερες τόσο στον τεχνολογικό τομέα, όσο και στην ποιοτική και ανταγωνιστική μεταποίηση.
Ο ευρύτερος στόχος είναι το λεγόμενο rebranding της χώρας συνολικά. Να καταπολεμήσουμε την σοβαρή υστέρηση στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας και της κοινωνίας. Να υπερβούμε τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και τις αβεβαιότητες του φορολογικού συστήματος, προκειμένου να δώσουμε τη δυνατότητα σε εγχώριους και ξένους επενδυτές να χρηματοδοτήσουν βιώσιμα projects σε ανταγωνιστικά πεδία με ισχυρή τόνωση στην απασχόληση. Ως ξεχωριστό ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί η επένδυση στο Ελληνικό, η καθυστέρηση της οποίας δημιουργεί πολλαπλές άλλες συνέπειες.
Ισχυρό πλεονέκτημα θα αποτελέσουν τα 32 δισεκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ - ας το αναλογιστούν όσοι μεμψιμοιρούν για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό. Τα σχέδια τυγχάνουν της έγκρισης των ευρωπαϊκών οργάνων και αποτελούν τμήμα του ευρύτερου σχεδίου μεταρρυθμίσεων, το οποίο υιοθέτησε η κυβέρνηση. Το πρόβλημα για όλες τις κυβερνήσεις είναι η μετάβαση από τον σχεδιασμό στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, και η παραγωγή συγκεκριμένων αποτελεσμάτων.
Η προετοιμασία προς αυτή την κατεύθυνση με στόχο την παραγωγή κοινωνικής αποτελεσματικότητας συνδέεται ιδιαίτερα με τον τρόπο συντονισμού της κυβέρνησης. Επιπλέον χρειάζονται και σημαντικές πολιτικές δεξιότητες από την πλευρά των υπουργών, οι οποίοι σε τελική ανάλυση αναλαμβάνουν αυτό το δύσκολο έργο και λογοδοτούν προς το εκλογικό σώμα. Από την προσωπική μου εμπειρία προκύπτει ότι ουδέποτε φοβήθηκα το πολιτικό κόστος, κατενόησα όμως την ανάγκη της συνεννόησης και της δημιουργίας ισχυρών συμμαχιών υποστήριξης. Χωρίς αυτή θετικές αποφάσεις που δε θα νομιμοποιηθούν στα μάτια του εκλογικού σώματος, κινδυνεύουν με αποτυχία.
Σε επίπεδο απασχόλησης η Ελλάδα υπέφερε από το brain drain κατά την περίοδο της κρίσης. Έλληνες πτυχιούχοι με σπουδές χρηματοδοτημένες από το κράτος στα εγχώρια ΑΕΙ, αξιοποιούν τις δεξιότητες και τις προοπτικές τους στο εξωτερικό. Πρόκειται ασφαλώς για μία σημαντική απώλεια, και κάθε προσπάθεια για την επιστροφή τους πρέπει να ενταθεί. Γιατί θα κομίσουν και νέα τεχνογνωσία και αντιλήψεις, η οποία θα είναι ευεργετική σε κάθε κλάδο απασχόλησης.
Ένα ακόμη ευρύτερο πρόβλημα είναι η κατάσταση της εγχώριας αγοράς εργασίας. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι, πέραν των συνεπειών του κλεισίματος ολόκληρων κλάδων της οικονομίας και της συνέπειάς τους για την επιβίωση των επιχειρήσεων, ενδεχομένως έχουμε σημαντικές μεταβολές στις προσφερόμενες θέσεις εργασίας. Η πανδημία έστρεψε μαζικά τους καταναλωτές σε ηλεκτρονικές αγορές, ενώ το σοκ της επιβεβλημένης εξ αποστάσεως εργασίας ενδεχομένως δημιουργεί νέες συνθήκες για τα κοινωνικά δικαιώματα, αλλά και για τον αριθμό των προσφερομένων θέσεων. Δεν γνωρίζουμε, λοιπόν, την καταναλωτική συμπεριφορά μετά την πανδημία, καθώς και τις νέες τάσεις στην αγορά εργασίας. Είναι άραγε επαρκώς προετοιμασμένες οι ελληνικές επιχειρήσεις για τις νέες προκλήσεις;
Ένα τελευταίο σχόλιο για τον τουρισμό. Υπήρξε ο μόνος κλάδος με κατακόρυφη, αδιάκοπη ανάπτυξη κατά την τελευταία εικοσαετία. Πολύτιμος αγωγός συναλλάγματος, θέσεων και εργασίας στην περίοδο της κρίσης. Η επάνοδος στην αναπτυξιακή τροχιά του 2019 είναι εφικτή, αλλά είναι ευκαιρία να αναθεωρήσουμε τους στόχους μας με έμφαση στη βιωσιμότητα και τη διαφοροποίηση του, αλλά και στην ισόρροπη γεωγραφική διασπορά της τουριστικής δραστηριότητας.
Συμπερασματικά, η επιστροφή στην ανάπτυξη δεν θα έρθει κατά τρόπο αυτόματο, αλλά με την ισχυρή συνεργασία και συμπληρωματικότητα στις δράσεις της κυβέρνησης και του ιδιωτικού τομέα, τις νέες τάσεις σε επίπεδο εργαζομένων και καταναλωτών, αλλά και τις διεθνείς εξελίξεις.

Πατήστε εδώ για να διαβάσετε το άρθρο όπως δημοσιεύθηκε στα "ΝΕΑ" του Σαββατοκύριακου 23-24 Ιανουαρίου 2021